ÇUKURCA İLÇESİ

Çukurca, Urartu uygarlığının ilk yerleşim yerlerinden biri olarak bilinmektedir.Abbasiler bu küçük yerleşim yerini "mir" adı verilen dini,siyasi askeri şeflikle yönetmişleridir. Selçuklular döneminde Çukurca İmadiye Beyliği'ne bağlanmıştır. Selçuklular'dan sonra Osmanlı döneminde Hakkari beyliği'ne tabi olmuştur.I. Dünya savaş 'ında Ruslar ve Nasturi 'ler Çukurca yı yakıp yıkmışlardır. Musul sorunu ile önem kazanan Çukurca, 1926 yılında Ankara antlaşması ile Türkiye toprakları içine alınmıştır.6068 sayılı kanunla 1953 yılında ilçe yapılmıştır.

Çukurca nın 1997 sayımına göre toplam nüfusu 15.194 kişidir Nüfusun 5068'i ilçe merkezinde 10.216'sıda köylerde yaşamaktadır. Gündeş ve Çığlı köyleri dışındakiler Terör olayları nedeni ile boşaltılmıştır.İlçede merkez ve Uzundere belde Belediyesi vardır.

Çukurca nın yüzölçümü 1009 km2'dir Doğuda Yüksekova, Batıda Şırnak, kuzeyde Hakkari Merkez ilçe güneyde ise Irak sınırı ile çevrili olup, rakımı1285m'dir. İlçe yerleşim merkezi dağlarla çevrilidir.

Çukurca'dan sanayi kuruluşu yoktur. Hayvancılık köyler boşaltıldığı için oldukça gerilemiştir. En önemli geçim kaynağı memurluğu, koruculuk ve küçük esnaflıktır. Tarıma elverişli arazi az olduğu için tarım ancak aile tüketimine yönelik olarak yapıla bilmektedir. yerleştirilen en önemli tarımsal ürün pirinçtir.

Çukurca'da 16. Yüzyıl Osmanlı Mimari'sinin güzel bir örneği olan Emir Şaban Medresesi vardır. Çukurca Kalesi'nde çok katlı (2-3-4) kesme taştan yapılmış tarihi evler mevcuttur. Ayrıca içine taş merdivenle inilen 5-6 metre derinliğinde, 3-4 metre genişliğinde 4 tane su sarnıcı  bulunmaktadır. Kuzeyi Bey Mahallesinde, akıt denilen taştan kesilmiş su arkı önemli eserlerdendir.

Coğrafi Konumu ve Nüfusu:

Eski adı Çal olan Çukurca Irak sınırının sıfır noktasında 480 km kare yüzölçümüne sahiptir. Doğuda Yüksekova, batıda Şırnak, kuzeyde Hakkari Merkez İlçe, güneyde Irak devlet hududu ile çevrili bir ilçedir. Zap Suyunun araziyi aşındırması nedeniyle engebeli bir coğrafyaya sahip olan Çukurca, deniz seviyesinden 1285 m yüksekliktedir. İl merkezine uzaklığı 75 km’dir.

1990 yılı Nüfus sayımına göre Çukurca’nın toplam nüfusu 20351 dir ilçenin 16 köyü ve 17 mezrası bulunmaktadır. 1997 yılı nüfus sayımına göre ise ilçenin toplam nüfusu 13.520 dir.

Tarihi:

İlçede hangi tarihte yerleşime geçildiği ve hangi toplulukların yaşadığı kesin olarak bilinmemekle birlikte ilçe, Urartu Uygarlığının ilk yerleşim yerlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Abbasiler bu küçük yerleşim yerini “Mir” denilen dini, siyasi, askeri şeflikle yönetmişlerdir. Selçuklular döneminde Çukurca, İmadiye Beyliğine bağlanmıştır. Selçuklulardan sonra Osmanlı Döneminde Hakkari Beyliğine tabi olmuştur. 1880 yılında Şarki-çal adı ile kaza teşkilatı kurularak Van Sancağına, 1890 yılında ise; tekrar nahiyeye dönüştürülerek Hakkari İl Beyliğine bağlanmıştır. l. Dünya Savaşında Ruslar ve Nasturiler Çukurca’yı yakıp yıkmışlar. Musul sorunu ile önem kazanan Çukurca, 1926 yılında Ankara Antlaşması ile T.C. sınırları içerisine alınmış, 1953 yılında ise ilçe yapılmıştır.

Ekonomik Yapı

İlçenin temel geçim kaynakları tarım ve hayvancılık olup, terör nedeni ile gerilemiş ve ciddi bir gelir kaynağı olmaktan çıkmıştır. Halen devlet memurluğu, koruculuk ve küçük esnaflık temel geçim kaynaklarıdır. İlçede her hangi bir sanayii tesisi bulunmadığı gibi ciddi anlamda sanatkar kesimde mevcut değildir.
Bu alandaki eksikliği gidermek üzere 580 metrekare alana sahip küçük bir sanayi sitesi projesi Kaymakamlıkça hazırlanmış Valilikçe de desteklenerek uygulanmaya geçirilmiştir. Projenin uygun nitelikte işyeri temin etme işlevi yanında marangozluk, demir doğrama, oto tamirhanesi, sıhhi tesisatçılık alanlarında atölyeler açılmak suretiyle bu alanlardaki ihtiyaç karşılanarak iş imkanı yaratma ve sanat eğitimini teşvik etme yönü bulunmaktadır. Atölyeler kapsamında 10 milyarlık makine alımı gerçekleştirilmiştir. Projenin Nisan 1999 sonuna kadar tamamlanması planlanmaktadır.
İlçede dar alanda yüksek verim elde etmek ve tarımı geliştirmek amacı ile ilçenin iklim koşulları da göz önüne alınarak kaymakamlıkça seracılık projesi hazırlanarak Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı kanalı ile uygulamaya 1998 yılı ilkbahar mevsiminden itibaren geçirilmiştir. Proje kapsamında her biri 195 metre kare olan 20 adet sera ile üretim için gerekli tohum, ilaç ve suni gübre bulunmakta, üreticiye teşvik amaçlı olmak üzere ücretsiz olarak temin edilmektedir.
Tarımın canlandırılması yanında geçmiş yıllarda temel geçim kaynağı olan hayvancılığın geliştirilmesi de amaçlanmıştır. Kaymakamlıkça hazırlanan küçükbaş hayvancılık projesi Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfınca desteklenmek sureti ile uygulamaya konulmaktadır. Bu kapsamda 8 milyarlık harcama yapılarak yaklaşık 60 aile projeye alınmıştır.
Alternatif üretim biçimlerini ilçe ile tanıştırmak amacıyla alabalık üretim tesisi projelendirilmiş projeye yüzme havuzu da ilave edilerek sosyal boyut kazandırılmıştır. Proje sayın Valimiz tarafından desteklenerek uygulamaya sokulmuştur.

Çukurca’da Eğitim

Eğitim, sonucu geç alınan fakat sonucu en etkili olan yatırımdır. Çukurca’da eğitim bu yaklaşımla ele alınmaktadır. Eğitim düzeyi düşük olmasına karşın eğitimli toplum olma hedefine ulaşma gayreti içinde bulunmaktadır. İlçede halen beş ilköğretim okulu, bir YİBO, bir lise bulunmakta, sekiz derslikli ilköğretim okulu ile bir YİBO inşaatı devam etmektedir.
Öğrencilerin eğitim hedeflerini üniversiteye taşımada yardımcı olmak amacıyla halk eğitim bünyesinde ücretsiz üniversite hazırlık kursları 1997-1998 eğitim öğretim yılından itibaren verilmektedir. Geçmiş yıllar da sadece üniversite birinciliği kontenjanıyla bir yüksek kurumuna yerleşmek olanaklı iken kurslar sayesinde 1998 yılında yüksek başarı elde edilmiştir. Halen bütün branşlarda, eksiksiz olarak, öğretmenlerimiz üniversite hazırlık kurslarına özverili bir şekilde devam etmektedir.

Halk Eğitim

Çukurca da Halk Eğitim faaliyetlerine özel bir önem verilmektedir. Göreceli olarak daha düşük eğitim düzeyine sahip genç kızların eğitilmesi ve üretken nüfus haline gelmesi amacıyla değişik kurslar açılmaktadır. 1994 yılında bölücü terör örgütü mensuplarınca yakılan Halk Eğitim binası Valimiz Sayın Nihat CANPOLAT ve Milli Eğitim Bakanlığının katkılarıyla onarılarak 1998 yılı aralık ayında faaliyete geçirilmiştir.
Yöresel motiflerin potansiyel zenginliğini ekonomik üretim haline getirebilmek için Valilikçe temin edilen 84 kilim tezgahı ile kilimcilik; 13 dikiş makinası ile biçki dikiş; BEKO firmasınca temin edilen 10 piko makinasıyla makine nakışı; Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı kanalıyla temin edilen 27 adet trikotaj makinası, Romeus ve Overlok makinasıyla trikotaj kurs ve atölyeleri yer almaktadır. Bu kurs ve atölyelerin yün, iplik, kumaş gibi üretim ihtiyaçlarının tamamı genç kızların ailelerinin ekonomik durumları nedeniyle Kaymakamlıkça karşılanmaktadır.
Kursiyerler arasında temel eğitim görmemiş olanlar için okuma-yazma kursu uygulamaya sokulmuştur. Okuma-yazma kursları halk eğitim binası dışında ilçe merkezi ve köylerde geniş çapta sürdürülmektedir.

Öğretmen Evi

Yurdumuzun kırsal kesimlerinde öğretmenlik yapmak oldukça meşakkatli bir görevdir. Çeşitli teknik yetersizlik, sosyal hayatın kısıtlılığı ve özellikle barınma sorunları öğretmenliği zor meslek haline getirmiştir. Bu cümlelerden sonra da kırsal bir alan olan Çukurca’da öğretmenlik yapmanın çok zor olduğu üzerinde durulması gerektiği sanılabilir. Ancak Çukurca’da öğretmenlerin daha çağdaş mekanlarda barındıkları ve çeşitli sosyal ihtiyaçlarını karşılayabildikleri Türkiye’deki kırsal alanlara örnek gösterilebilecek bir öğretmen evi olduğu söylenebilir.
Özellikle 10 daireli ve kaloriferli öğretmen lojmanlarının yanında ayrıca 13 odalı 24 kişi kapasiteli her odasında televizyon ve telefonu bulunduğu, çeşitli etkinliklerin yapılabileceği 80 kişilik salonu, yine 50 kişilik 70 ekranlı televizyonların bulunduğu dinlenme salonu, yemekhanesi ile ve bir çok kırsal bölgeden daha iyi durumda olduğunu söyleye biliriz.
Barınma, sosyal ihtiyaçlar ve diğer ihtiyaçların giderildiği ortamlarda çalışan öğretmenlerimizin verimlerinin artacağı da kaçınılmaz bir gerçektir. Üniversite başarısını buna bağlamak her halde o kadar yanlış olmaz.

İlçe Halk Kütüphanesi

1998 yılı Mart ayında ilçede Kaymakam Kadir OKUTAN’nın büyük gayretleri ile Kültür Bakanlığına bağlı İlçe Halk Kütüphanesi açılmıştır. Öğretmen evine bağlı binanın zemin katında hizmete açılan kütüphane 100 metre karelik alanda 50 kişilik okuyucu salonu ile 4 bilgisayar ünitesi desteğinde okurlarına hizmet vermektedir. 6000 adet kitap bulunan kütüphanede İlçe Milli Eğitim Müdürlüğünden geçici görevle görevlendirilen bir memur görev yapmaktadır.
Eğitsel faaliyetleri desteklemek üzere açılan kütüphaneye değişik yayınevi ve üniversitelerden kitap temin edilmiştir. Bu katkılar öğrenci ve vatandaşça şükranla karşılanmıştır.

Tarihi Ören Yerleri

Emir Şaban Medresesi: 16.yüzyıl Osmanlı mimarisinin güzel bir örneğini teşkil etmektedir.
Tarihi Taş Evler: Çukurca kalesinin yamacına kurulmuş kesme taştan yapılmış tarihi Çukurca evlerinin günümüze kadar uzanmış güzel birer örnekleridir. Tarihi evler çok katlı ve kaleye yaslanmış vaziyette inşa edilmişlerdir.
Bunların dışında: Çukurca kalesi, taş merdivenle inilen 5-6 metre derinliğinde 3-4 metre eninde 4 adet su sarnıcı ile Kuzeyi Bey mahallesinde akit denilen taştan kesilmiş su arkı da belli başlı tarihi ören yerlerindendir.

Çukurca Kaymakamı Kadir Okatan ile Röportaj: Devamı