Yüksekova ilçesinin batısında Aroş deresi ağzında Urartular'dan  kalma önemli bir kent merkezi olan Musaşirin olduğu sanılmaktadır. ancak kazı yapılmamıştır. Musaşir,Urartu ve Asur yazıtlarında sık sık adı geçen bir kutsal kenttir. Urartular döneminde ispuini ve menua ortak krallıkları arasında Haldi tapınağı yapılmıştır. Asur kralı ll.Sargon İ.Ö. 714'te Musaşiri'yi ele geçirmiş ve haldi tapınağındaki ganimetlerin ayrıntılı listesi yapılmıştır. Bu listeye göre eşsiz güzellikteki yapıtlar arasında Urartu kralı İspuininin oğlu Sarduri'nin heykeli, tapınağa armağan edilmiş bir boğa ve buzağı bir inek heykeli, vardır.

Asur kenti Dur Sargonda bulunmuş bir kabartmada, musaşir kenti ve Haldi tapınağı ayrıntıları ile betimlenmiştir.XIX.Yüzyılda Flandin, günümüzde nerede olduğu bilinmeyen bu ünlü kabartmanın çizimini yapmıştır.kabartmada tapınak yanında ki çok katlı yapıların kimi üçgen kimi düz dörtgen mazgal dişlidir. Evler yassı çatılı gösterilmiştir. Haldi tapınağında beşik çatının ilk örneği ile karşılaşılmaktadır. Firikya kaya anıtlarında çatı biçimi, burada da  baklava motifiyle doldurulmuştur. Bu kabartma Urartularla Frikyalılar arasındaki ilişkinin önemli bir kanıtıdır. Kabartmada ayrıca ll.Sargonun yazıtında belirtilen heykeller de açıklıkla görülmektedir. Yörede yapılacak kazılarla musaşir Kenti kesinlik kazanabilir.

      Yüksekova ilçe merkezinde  bulunan koç heykelinin yan yüzeylerinde Geveruk kaya resimlerindeki motiflere benzer betimlemeler vardır. Dörtgen bir kütle biçimindeki heykelde, baş ve ayaklar çıkıntı olarak işlenmiştir. Ön ve arka ayaklar birbirinden yalnızca yarıkla ayrılmıştır, boynuzlar yuvarlak ve oymalıdır. yapıtın bir yüzünde koça binmiş eli kargılı bir adam, onunda arkasında ellerinde yuvarlak nesneler tutan dört adam, üç Koç, bir kama ve bir silah çizilmiştir.

     Benzer bir koç heykeli Yüksekova'nın 5 Km. güneybatısında bulunan Gagevran köyünde bulunmuştur. Heykelin yöredeki Nasturi kilisesinden söküldüğü sanılmaktadır. yapıtın üst yüzeyinde, mimari  bir bütünün parçası olduğunu gösteren kabartma bir bölüm vardır. Bu tür  koç heykellerinin geçmiş dönemlerden beri bölgede yaygın olduğu sanılmaktadır.

     Derav Vadisi Gagevran köyü yakınlarında 2.yüzyılda kalma kayalara oyulmuş kiliseler vardır. Yapılar 35X55 m. ölçülerindedir. Duvarlar içten nişler ve HZ.İsa 'nın yaşamını konu alan Freskolarla süslüdür.

     Kerpil köyünün ortasındaki tepede uzun dikdörtgen  planlı iki bölümlü bir klise kalıntısı vardır. Duvarlar düzgün, koyu renkli taştandır. Yan duvar lardaki yarım payeler tonoz  örtüyü taşımaktadır. Kapının üstünde bezemeli bir taş vardır. Günümüzde bir bölümü ev öbür bölümü samanlık olarak kullanılmaktadır.

     Dirheler üçü dördü bir arada birbirini koruya bilecek yakınlıkta, yol üstünde, kayalara oyulmuş dev boyutta yapılardır.

     Dirhelerin Asur saldırılarına karşı haber alma kuleleri yada yaylaya çıkılan sürüleri korumak ve yayla güvenliğini sağlamak için yapılmış küçük savunma kütleleri olduğu sayılmaktadır. Bunlar Yüksekova'nın Tırşin yöresinde bulunur.

<< Sayfa 1